Diagram Ishikawy (diagram rybiej ości) - proces oraz wady i zalety

Diagram Ishikawy

Jest narzędziem używanym do analizy i rozwiązywania problemów poprzez identyfikację i zrozumienie głównych przyczyn problemu lub sytuacji. Daje możliwość bardzo szerokiego i wielopłaszczyznowego spojrzenia na przyczyny mające wpływ na powstanie problemu

Podstawowym celem metody Ishikawy jest wyjaśnienie przyczyn, które przyczyniają się do danego problemu, poprzez przedstawienie ich wizualnie na diagramie przypominającym wygląd ryby, stąd też określenie „diagram rybiej ości”

Etapy tworzenia diagramu Ishikawy


    • Określenie problemu: Zdefiniuj jasny problem, który chcesz rozwiązać. To może być jakość produktu, niskie wydajności, brak efektywności procesu, itp.
    • Określenie kategorii przyczyn: Wybierz główne kategorie, które mogą wpływać na problem. Tradycyjnie wykorzystuje się pięć kategorii, które tworzą „rybią ość”: Ludzie, Procesy, Sprzęt, Materiały i Środowisko. Te kategorie mogą być dostosowane do specyfiki problemu.
    • Tworzenie diagramu: Na osi poziomej rysuj linię, reprezentującą szkielet ryby. Na końcu tej linii umieść strzałkę wskazującą na lewo. To będzie „szkielet” ryby. Następnie, od strzałki wskazującej na lewo, rysuj poziome odnogi, przedstawiające główne kategorie przyczyn.
    • Dodawanie podprzyczyn: Na każdej z odnóg dodaj kolejne odnogi, reprezentujące bardziej szczegółowe przyczyny, które mogą przyczynić się do problemu. To mogą być różne aspekty ludzi, procesów, sprzętu itp. W przypadku każdej podprzyczyny można dalej rozbudować diagram o kolejne poziomy szczegółów.
    • Analiza przyczyn: Wspólnie z zespołem lub ekspertami, analizuj przyczyny podprzyczyn, starając się zrozumieć, w jaki sposób przyczyniają się one do problemu głównego.
    • Priorytetyzacja przyczyn: Ocenić, które przyczyny są najważniejsze i mają największy wpływ na problem. Niektóre przyczyny mogą być bardziej istotne niż inne.
    • Wypracowanie rozwiązań: Po zrozumieniu przyczyn problemu, opracuj strategię lub rozwiązania, które pomogą zmniejszyć lub wyeliminować te przyczyny.
    • Wdrażanie działań: Wdrożenie zaproponowanych rozwiązań i monitorowanie, jak wpływają one na problem. Może to wymagać zmian w procesach, szkoleń personelu czy innych działań.

Diagram Ishikawy – zalety

    • Skupienie na przyczynach: Metoda skupia się na identyfikacji przyczyn, a nie tylko na leczeniu symptomów. Pomaga unikać powierzchownego podejścia do problemów.
    • Wizualizacja przyczyn: Diagram Ishikawy jest bardzo efektywnym narzędziem wizualnym, co ułatwia zrozumienie i analizę złożonych przyczyn problemów. Pozwala na przedstawienie ich hierarchii i wzajemnych relacji.
    • Interdyscyplinarne podejście: Metoda ta angażuje różne dziedziny i osoby z różnymi perspektywami w procesie identyfikacji przyczyn. Wspólna praca zespołu z różnymi kompetencjami pozwala na kompleksowe spojrzenie na problem.
    • Systematyczne podejście: Diagram Ishikawy zachęca do systematycznego myślenia o przyczynach i ich wpływie. Ułatwia organizację myśli i tworzenie logicznych związków przyczynowo-skutkowych.
    • Szerokie zastosowanie: Metoda Ishikawy może być używana w różnych dziedzinach, od produkcji i zarządzania jakością po usługi i inne obszary, gdzie identyfikacja przyczyn problemów jest ważna.

Diagram Ishikawy – wady

    • Uproszczenie rzeczywistości: Diagram Ishikawy jest narzędziem abstrakcyjnym i może nie uwzględniać wszystkich złożoności realnego świata. Czasami przyczyny mogą być bardziej skomplikowane lub wzajemnie powiązane, niż to przedstawiają diagramy.
    • Subiektywność: Proces tworzenia diagramu może być subiektywny i opierać się na interpretacji i opinii uczestników. To może prowadzić do niepełnej lub zniekształconej analizy przyczyn.
    • Skupienie na skutkach: W niektórych przypadkach tworzenie diagramu Ishikawy może sprowadzić się do identyfikacji skutków problemu zamiast rzeczywistych przyczyn.
    • Czasochłonność: Proces tworzenia dokładnego diagramu Ishikawy może być czasochłonny, szczególnie w przypadku złożonych problemów z wieloma przyczynami.
    • Brak kompleksowego rozwiązania: Choć metoda pomaga zidentyfikować przyczyny, niekoniecznie dostarcza gotowych rozwiązań. Wymaga dalszego działania w celu opracowania i wdrożenia skutecznych działań naprawczych.

Diagram Ishikawy – mocne strony

    • Systematyczna analiza: Metoda Ishikawy wymusza systematyczne podejście do analizy przyczyn problemu. 
    • Wizualizacja przyczyn: Diagram Ishikawy jest narzędziem wizualnym. Wizualizacja może pomóc w identyfikacji przyczyn oraz wskazać, które obszary wymagają dalszej analizy.
    • Interdyscyplinarność: Przy tworzeniu diagramu Ishikawy angażuje się osoby z różnych dziedzin i perspektyw, co pozwala na kompleksowe spojrzenie na problem. To interdyscyplinarne podejście może przynieść nowe spostrzeżenia.
    • Kreatywność: Praca z zespołem nad identyfikacją przyczyn może stymulować kreatywność i wywoływać dyskusje, co może prowadzić do odkrycia ukrytych przyczyn.
    • Rozumienie korzeni problemu: Diagram Ishikawy pomaga identyfikować korzenie problemu, zamiast tylko leczyć symptomy. Dzięki temu podejście można skupić się na rozwiązaniach, które naprawdę poprawią sytuację.
    • Skupienie na przyczynach: Metoda Ishikawy skupia się na analizie przyczyn, co pomaga uniknąć powierzchownego podejścia do problemów i pozwala na bardziej zrównoważone podejście do naprawy procesów.
    • Warianty kategorii: Metoda pozwala na dostosowanie kategorii przyczyn (Ludzie, Procesy, Sprzęt, Materiały, Środowisko) do konkretnej sytuacji, co sprawia, że jest elastyczna i może być stosowana w różnych kontekstach.

Diagram Ishikawy – triki i praktyki

    • Zdefiniuj jasny problem: Dobrze określ, jaki problem chcesz rozwiązać, aby uniknąć zamieszania podczas tworzenia diagramu. Im precyzyjniej określisz problem, tym łatwiej będzie zidentyfikować przyczyny.
    • Wybierz odpowiednie kategorie: Wybierz kategorie przyczyn, które są odpowiednie do analizowanego problemu. Tradycyjne kategorie to Ludzie, Procesy, Sprzęt, Materiały i Środowisko, ale można dostosować je do konkretnej sytuacji.
    • Dowiedz się więcej: Przed rozpoczęciem analizy warto zdobyć wystarczającą wiedzę na temat procesu lub problemu. Im więcej wiesz, tym skuteczniejsza będzie identyfikacja przyczyn.
    • Nieustannie zadawaj „dlaczego?”: W trakcie tworzenia diagramu ciągle zadawaj pytanie „dlaczego?” w odniesieniu do każdej zidentyfikowanej przyczyny. To pomoże dotrzeć do głębokich korzeni problemu.
    • Unikaj oskarżeń: Celem diagramu Ishikawy nie jest szukanie winnych, ale identyfikacja przyczyn. Unikaj oskarżeń wobec konkretnych osób lub grup.
    • Kontynuuj rozwijanie diagramu: Nie ograniczaj się do pierwszego poziomu przyczyn. Jeśli to możliwe, kontynuuj tworzenie kolejnych poziomów szczegółów, aby bardziej dogłębnie zbadać przyczyny.
    • Używaj prostych i zwięzłych opisów: Opisuj przyczyny w sposób zrozumiały i zwięzły. Unikaj skomplikowanych sformułowań lub nadmiernego komplikowania analizy.
    • Priorytetyzuj: Nie wszystkie przyczyny są równie istotne. Staraj się ocenić, które przyczyny mają większy wpływ na problem i skup się na nich w pierwszej kolejności.
    • Twórz diagram w czasie: Praca nad diagramem Ishikawy może być procesem dynamicznym. Twórz go w miarę postępu analizy, aby uniknąć przekształcania się w czasochłonne zadanie.
    • Analizuj rezultaty: Po zakończeniu tworzenia diagramu, przeprowadź analizę przyczyn i rozważ proponowane działania naprawcze. Upewnij się, że uzyskane wnioski są logiczne i konstruktywne.